Το Αίγιο στους κλασικούς χρόνους.
Το Αίγιον στους κλασικούς χρόνους. Οι Αχαιοί που κατοικούσαν στα βόρεια παράλια της Πελοποννήσου και επομένως και οι Αγιαλείς, δεν αναφέρονται κατά τους Περσικούς πολέμους, ούτε με τους Αθηναίους ούτε με τους Σπαρτιάτες. Προτίμησαν να υπερασπισθούν τις πόλεις τους, και δεν θεωρούσαν άξιον να είναι υπό την ηγεμονία Λακεδαιμονίων, για τους οποίους έτρεφαν άσβεστο μίσος, διότι οι Δωριείς τους είχαν εκδιώξει από τις προηγούμενες πατρίδες τους. Οπωσδήποτε η αποχή των Αχαϊκών πόλεων από τους Περσικούς πολέμους δεν δικαιολογείται. Όμως, όπως θα δούμε, η Αχαϊκή Συμπολιτεία συνέδεσε το όνομά της με τούς τελευταίους αγώνες των Ελλήνων κατά των Ρωμαίων και υπέρ της ελευθερίας. Παρ' όλα αυτά ειδικά το Αίγιο συμμετείχε, ιδίως στην νικηφόρα μάχη των Πλαταιών (497π.Χ.), όπως αναφέρεται σε επιγραφή στην Ολυμπία. Στη διπλανή Ελίκη όπου λατρευόταν ο Ποσειδώνας στο ναό του Ομαγυρείου Διός, που μετά τον καταποντισμό της περιήλθε στο Αίγιο, εγένοντο οι συνελεύσεις των Αχαϊκών πόλεων, που ενωμένες σε ένα λατρευτικό και στη συνέχεια πολιτικό σχηματισμό, άρχισε να διαμορφώνεται η Α' Αχαϊκή Συμπολιτεία, με έδρα και βουλή στο Αίγιον, από το 800 - 303 π.Χ. Η Αχαϊκή Συμπολιτεία ήταν ένα δημοκρατικό ομοσπονδιακό κράτος με θεσμούς, που θαυμάζονται και σήμερα. Στην αρχαιότητα το Αίγιο ανέδειξε σημαντικούς συγγραφείς, φιλοσόφους, ιατρούς με το περίφημο Ασκληπιείο και Ολυμπιονίκες, δημιούργησε ανθούσες αποικίες. Κατά τους χρόνους της ηγεμονίας των Αθηναίων οι Αχαϊκές πόλεις προσχώρησαν στην συμμαχία, από τον μεγάλο στρατηγό και πολιτικό της Αθήνας Περικλή, το 454π.Χ. Συμμαχία που διαλύθηκε όμως, μετά τις τριακονταετείς σπονδές μεταξύ Αθηναίων και Σπαρτιατών. Κατά τον Πελοποννησιακό πόλεμο, οι Αχαϊκές πόλεις, εκτός της Πάτρας και της Πελλήνης, κατ' αρχάς διατήρησαν ουδέτερη στάση, αν και συμπαθούσαν τους Αθηναίους. Το έβδομο έτος του πολέμου (425π.Χ.) ενώ γίνονταν διαπραγματεύσεις μεταξύ Αθηναίων και Σπαρτιατών, λόγω των γεγονότων της Πύλου, ματαιώθηκαν αυτές οι προσπάθειες για ειρήνη, διότι οι Αθηναίοι, από εισήγηση του δημαγωγού Κλέωνα, ζητούσαν μεταξύ των άλλων σκληρών όρων, και την απόδοση των Αχαϊκών πόλεων. Μετά από αυτά οι Σπαρτιάτες για να γίνει αδύνατη η προσχώρηση των Αχαϊκών πόλεων στην Αθήνα, μετέτρεψαν τα δημοκρατικά πολιτεύματα των σε αριστοκρατικά, εκτός από την Πάτρα που προσχώρησε με τον Αλκιβιάδη στους Αθηναίους. Έτσι οι Αχαϊκές πόλεις έμειναν σύμμαχοι των Σπαρτιατών μέχρι το τέλος του πολέμου. Έπειτα έλαβαν μέρος το 395π.Χ. στον Κορινθιακό πόλεμο. Οι Αχαιοί στον πόλεμο μεταξύ Θηβαίων και Σπαρτιατών (371π.Χ.) δεν αναμίχθηκαν. Δι' αυτό και προτάθηκαν σαν διαιτητές μεταξύ Θηβαίων και Σπαρτιατών. Το 367π.Χ. προσχωρούν στη συμμαχία των Θηβαίων κατά την τρίτη εκστρατεία του Επαμεινώνδα στην Πελοπόννησο. Εξεδίωξαν τα αριστοκρατικά πολιτεύματα και επανήλθαν τα δημοκρατικά. Έλαβαν μέρος στη μάχη της Μαντινείας το 362π.Χ. αφού έγιναν συνθήκες μεταξύ τους και του Επαμεινώνδα. Στα Φωκικά που διάρκεσαν εννιά χρόνια, μεταξύ Φωκαίων και Θηβαίων, συντάχτηκαν με τους πρώτους. Το 340π.Χ. συμμετέχουν στην εθνική συμμαχία κατά του Φιλίππου, με την πρωτοβουλία του μεγάλου ρήτορα της αρχαιότητας Δημοσθένη. Μετά όμως την ήττα των συμμάχων στην μάχη της Χαιρώνειας (338π.Χ.), που έλαβαν μέρος και οι Αχαϊκές πόλεις, ο Φίλιππος με συνθήκη επιβάλει την διάλυση του συνδέσμου των Αχαϊκών πόλεων.

Το Αίγιο κατά τους Ελληνιστικούς και Ρωμαϊκούς χρόνους.
Το Αίγιον κατά τους Ελληνιστικούς και Ρωμαϊκούς χρόνους. Όταν ο Μέγας Αλέξανδρος διαδέχθηκε τον Φίλιππο, οι Ελληνικές πόλεις, και οι Αχαϊκές, εξεγέρθηκαν, πριν τη μάχη της Ισσού το 333π.Χ. Ο Μ. Αλέξανδρος απαγόρευσε στους Αχαιούς να έχουν κοινό σύνδεσμο, και μετά τον θάνατο του Μ. Αλεξάνδρου η Συμπολιτεία οριστικά διαλύθηκε. Στα επόμενα χρόνια ακολούθησαν διαμάχες και οι πόλεις αλληλομάχονταν για τα δικά τους συμφέροντα. Το 314π.Χ. ο στρατηγός του Αντίγονου Αριστόδημος, πέρασε από την Αιτωλία στην Πελοπόννησο, για να πάρει τις Αχαϊκές πόλεις από τον Κάσσανδρο. Κατέλαβε και το Αίγιο, αλλά ενώ ήθελε να το ελευθερώσει πανηγυρικά, τα στίφη των μισθοφόρων του όρμισαν αχαλίνωτα και λεηλάτησαν και έκαψαν τη πόλη. Μετά την καταστροφή του Αιγίου το 308π.Χ. η πόλη καταλαμβάνεται από τον Πολυσπέρχοντα. Ο Αντίγονος ο Γονατάς στέλνει τότε τον γιο του Δημήτριο. Αυτός καταλαμβάνει το Αίγιο μετά από πολιορκία, καθώς και τις άλλες Αχαϊκές πόλεις. Τα χρόνια εκείνα οι κυριότερες πόλεις της Ελλάδας Αθήνα, Σπάρτη, Θήβα, είχαν παρακμάσει και δεν διεκδικούσαν την ηγεμονία της Ελλάδας. Στις άλλες πόλεις διάφορες φατρίες αλληλοσπαράσσονταν και καμία εθνική ωφέλεια ή σκοπό δεν επεδίωκαν, παρά το συμφέρον τους. Εξαίρεση από αυτή την οικτρή κατάσταση αποτελούσαν οι Αχαϊκές πόλεις. Το 280π.Χ. τέσσαρες αρχικά πόλεις η Πάτρα, η Δήμη, η Τριταία η Κερύνεια εξεγέρθηκαν, και με το Αίγιο το 276π.Χ. αποκατέστησαν την αρχαία ομοσπονδία τους που είχε τώρα περισσότερο πολιτικό παρά θρησκευτικό χαρακτήρα. To παράδειγμα των Αχαϊκών πόλεων μιμήθηκε η Σικυών. Ο Άρατος κατέλαβε με έφοδο το ανάκτορο του Νικοκλέα και απελευθέρωσε την πατρίδα του. Ο Άρατος καθόρισε την εξωτερική πολιτική της Συμπολιτείας συνάπτοντας συμμαχία με τον βασιλιά της Αιγύπτου Πτολεμαίο. Μετά από αυτό η Συμπολιτεία τον εξέλεξε στρατηγό το 245π.Χ. Το 243π.Χ. με νυχτερινή έφοδο καταλαμβάνει την Κόρινθο. Ο Αντίγονος φοβούμενος την επέμβαση του Πτολεμαίου του Γ' αναγκάσθηκε να συνάψει ειρήνη με την Αχαϊκή Συμπολιτεία. Το 223π.Χ. προσχωρούν και άλλες πόλεις, ο Ορχομενός, η Τεγέα, η Μαντινεία, το Άργος, η Λυδιάδα, απελευθερώνεται η Αθήνα. Ενώ η Μακεδονική κυριαρχία είχε μηδενισθεί κάτω από τον Ισθμό, εμφανίζεται ο μεγάλος αντίπαλος της Αχαϊκής Συμπολιτείας ο βασιλιάς της Σπάρτης Κλεομένης. Ο Αχαϊκός στρατός ηττήθηκε στο Λυκαίο όρος (226π.Χ.) και στα Λεύκτρα. Ο δε Άρατος έπεσε σε δυσμένεια διότι θεωρήθηκε ότι δεν διεξήγαγε καλά την μάχη. Ο Κλεομένης μετά τις νίκες του κατά του Αράτου επανήλθε στην Σπάρτη και έκανε μεταρρυθμίσεις, επαναφέροντας το πολίτευμα του Λυκούργου. Οι Αχαϊκές πόλεις εξεγέρθηκαν κατά του Αράτου και αυτός διαπραγματεύεται συμμαχία με τον βασιλιά της Μακεδονίας Αντίγονο τον Δώσωνα. Ο πόλεμος μεταξύ Κλεομένη και Αχαϊκής Συμπολιτείας συνεχίζεται με νέα ήτα του Αράτου στην Δύμη το 224π.Χ. Το 223π.Χ. γίνεται σύνοδος των Αχαϊκών πόλεων στο Αίγιο όπου αποφασίζεται να κληθεί ο βασιλιάς της Μακεδονίας για βοήθεια. Ο Αντίγονος ο Δώσων έρχεται εις το Αίγιο και αναλαμβάνει την ηγεμονία της Αχαϊκής Συμπολιτείας. Το 222π.Χ. ο Αντίγονος νικά τον Κλεομένη στα στενά της Σελλασίας και θέτει τέρμα στα σχέδιά του. Έτσι και λόγω της διαμάχης των Αχαϊκών πόλεων και του Κλεομένη η Ελλάδα έχασε μεγάλη ευκαιρία να ελευθερωθεί και να δημιουργήσει νέα περίοδο για την Ελληνική Ιστορία. Τον Αντίγονο διαδέχθηκε ο Φίλιππος ο Ε' που στην αρχή είχε καλή συνεργασία με τον Άρατο και βοήθησε τους Αχαιούς εναντίων των Αιτωλών τους οποίους νίκησε και υποχρέωσε να συνάψουν ειρήνη το 217π.Χ. Μετά όμως άρχισε να φέρεται δεσποτικά και υπήρχε δυσαρέσκεια και δυσπιστία μεταξύ Αράτου και Φιλίππου. Έτσι ο Φίλιππος το 213π.Χ. δηλητηρίασε τον Άρατο. Μετά τον θάνατο του Αράτου εξελέγη στρατηγός της Αχαϊκής Συμπολιτείας ο Φιλοποίμην. Ο Φιλοποίμην συνέταξε εθνικό στρατό και όχι μισθοφορικό, και με την πολιτική του ικανότητα έδωσε νέα ζωή στην Συμπολιτεία. Στον πόλεμο των Ρωμαίων κατά των Μακεδόνων (200-197π.Χ.) η Συμπολιτεία τάχθηκε με τους Ρωμαίους. Μετά την ήττα των Μακεδόνων στις Κυνός Κεφαλές η Συμπολιτεία έλαβε όλες τις πόλεις που ήσαν κάτω από Μακεδονική κυριαρχία. Η Αχαϊκή Συμπολιτεία κηρύσσει τον πόλεμο κατά της Σπάρτης την οποία και καταλαμβάνει. Ο Φιλοποίμην κάνει μεταρρυθμίσεις στο πολίτευμα και η ολιγαρχία των δημιουργών του Αιγίου αντιδρά. Οι Μεσσήνιοι αποστατούν και ο Φιλοποίμην αν και πολύ γέρος εκστρατεύει εναντίων τους. Τελικά ηττάται και συλλαμβάνεται. Στην Μεσσήνη τον καταδικάζουν να πιει δηλητήριο (183π.Χ.). Γίνεται στρατηγός ο Λυκόρτας πατέρας του ιστορικού Πολύβιου, που κατορθώνει να εκδικηθεί το φόνο του Φιλοποίμενος, και να ομαλοποιήσει τις σχέσεις μεταξύ Αχαϊκής Συμπολιτείας και Σπάρτης και τους δέχθηκαν στην Συμπολιτεία. Άνοδος των ολιγαρχικών με αρχηγό τον Καλλικράτη. Μετά από έριδες στέλλεται ο Καλλικράτης στη Ρώμη για εξομάλυνση της διαφοράς, αλλά αυτός έκανε μυστική συνεδρίαση με την Σύγκλητο. Έτσι οι Αχαιοί εξέλεξαν τον Καλλικράτη σαν στρατηγό το 179π.Χ. σαν τον καταλληλότερο μεσίτη μεταξύ τους και των Ρωμαίων, χωρίς να γνωρίζουν την προδοτική διαγωγή του. Ο Καλλικράτης επαναφέρει τους αριστοκρατικούς στη Σπάρτη και παρέλυσε κάθε ελευθερία και ανεξαρτησία της Συμπολιτείας. Κατά τον πόλεμο του Περσέα με τους Ρωμαίους η Αχαϊκή Συμπολιτεία, παρ' ότι η συμπάθεια ήταν υπέρ του Περσέα, δεν μπόρεσε να εκδηλωθεί. Το 170Π.Χ. στάλθηκαν πρέσβεις της Ρώμης στο Αίγιο που υπέδειξαν ότι ακόμα και η σιωπηλή συμπάθεια προς τον Περσέα θα θεωρούσαν έχθρα προς τη Ρώμη. Έτσι η Συμπολιτεία στέλνει στρατό υπέρ της Ρώμης με τον ύπαρχο Πολύβιο, που δεν έγινε δεκτός από το Ρωμαίο ύπατο Οστύλιο. Μετά τη ήττα του Περσέα το 168π.Χ. στη Πύδνη, ο Καλλικράτης κατηγόρησε χίλιους Αχαιούς ότι δήθεν είχαν έρθει σε συνεννόηση με τον Περσέα. Τότε οι Ρωμαίοι πρέσβεις διέταξαν χίλιους επιφανείς Αχαιούς, τα ονόματα των οποίων σημείωσε ο Καλλικράτης, να τους ακολουθήσουν στη Ρώμη. Ακολούθησε μίσος και αγανάκτηση κατά του Καλλικράτη και των οπαδών του και μετά από πολλές προσπάθειες μόνο τριακόσιοι Αχαιοί επανήλθαν αφού έμειναν εξόριστοι στη Ρώμη δέκα εφτά χρόνια. Τo 147π.Χ. η Σπάρτη ήθελε να αποσπασθεί από την Συμπολιτεία. Οι Ρωμαίοι άρπαξαν την ευκαιρία και διέταξαν τον στρατηγό Μέτελλον να έρθει εναντίον των Αχαιών, που ήσαν οι τελευταίοι πρόμαχοι της Ελληνικής ελευθερίας. Οι Αχαιοί παρ' όλο που προσπάθησαν να αντισταθούν, έπαθαν πανωλεθρία στη πόλη της Λοκρίδας Σκαρφεία, όπου πολλοί φονεύθηκαν, χίλιοι αιχμαλωτίστηκαν και ο στρατηγός τους Κριτόλαος πέθανε. Μετά την διεύθυνση της Αχαϊκής Συμπολιτείας ανέλαβε ο Δίαιος. που συνέχισε την αντίσταση απορρίπτοντας την ειρήνη που πρόσφερε ο Μετέλος. Όμως έρχεται στην Ελλάδα ο Ύπατος Λεύκιος Μόμμιος, ο οποίος σε μια μάχη στη Λευκόπετρα στον Ισθμό, νικά τους Αχαιούς που αγωνίστηκαν με μεγάλη ανδρεία και καταλαμβάνει τη Κόρινθο που λεηλατεί και καίει το 146π.Χ. Αυτό ήταν το τέλος της Αχαϊκής Συμπολιτείας και της ελευθερίας της Ελλάδας, και όλη η Ελλάς μεταβλήθηκε σε Ρωμαϊκή επαρχία με το όνομα Αχαΐα. Τα επόμενα χρόνια, ενώ οι άλλες Αχαϊκές πόλεις και η Κόρινθος ευρίσκονταν σε παρακμή το Αίγιο άρχισε προάγεται και να ευδοκιμεί και έγινε το πρώτο εμπορικό λιμάνι της Αχαΐας. Όμως η ανοικοδόμηση της Κορίνθου από τον Ιούλιο Καίσαρα (44π.Χ.), και η ανάκτηση της Πάτρας από τον Αύγουστο (30π.Χ.), και η υποχρέωση των κατοίκων των Ρυπών να μετοικήσουν στη Πάτρα, έφεραν το Αίγιο σιγά σιγά σε δευτερεύουσα θέση. Το 23π.Χ. η πόλη υπέστη φοβερό σεισμό και απαλλάχθηκε από κάθε υποχρέωση προς τη Ρώμη με πρόταση του αυτοκράτορα Τιβέριου, για τρία χρόνια. Κατά τα χρόνια 174 - 175μ.Χ. που συμπίπτουν με την περιήγηση του Παυσανία διατηρείται σε ανθηρή κατάσταση. Το 217μ.Χ. υπάρχει η τελευταία αναφορά για το Αίγιο σε νομίσματα προς τιμή της γυναίκας του Μάρκου Αυρηλίου, Πλαυτιλλης. Κατά την Ιερή Παράδοση στο Αίγιο διέμενε, δίδαξε και ζωγράφισε, ο Ευαγγελιστής Λουκάς. Λόγω της θέσης της πόλης πέρασε ο Απόστολος Ανδρέας, που βρήκε μαρτυρικό θάνατο στη Πάτρα.

Το Αίγιο στο Μεσαίωνα.
Το Αίγιον στο Μεσαίωνα. Τα χρόνια μετά τον τρίτο αιώνα το Αίγιο σχεδόν χάνεται από την Ιστορία. Τον 3ο αιώνα μ.Χ. εισβάλουν στην πόλη οι Βησιγότθοι και εξανδραποδίζουν τους κατοίκους. Ο αυτοκράτορας Θεοδόσιος (408 - 450) παραχώρησε στo Αίγιο λόγω των καταστροφών, φορολογικά προνόμια. Μετά την Διάδοση του Χριστιανισμού αναφέρεται μόνο τον έκτο αιώνα σαν έδρα επισκόπου. Ακριβώς η παρουσία του επισκόπου, δείχνει ότι επρόκειτο περί πόλεως σε ακμή κατά τα Βυζαντινά χρόνια. Επί Ιουστινιανού (527 - 565) το Αίγιο γνώρισε παρακμή. Το 805μ.Χ. οι Σλάβοι έφτασαν στα βόρεια παράλια της Πελοποννήσου, και μεταξύ άλλων έπεσε στα χέρια τους και το Αίγιο, που αφού μετονομάστηκε σε Βοστίτσα συνέχισε με αυτό το όνομα την Ιστορία του. Οι Σλάβοι ηττήθηκαν στη Πάτρα με την Βοήθεια του πολιούχου της Πόλης Απόστολου Ανδρέα, και έγιναν φόρου υποτελείς στο βυζάντιο. Την περίοδο του Βασιλείου του Βουλγαροκτόνου και των διαδόχων του ακμάζει στην Αχαΐα η γεωργία η μεταξουργία και η υφαντουργία μεταξωτών υφασμάτων. Λόγω των εκτάσεων των Μουριών στην Πελοπόννησο αυτή μετονομάστηκε Μορέας. Μετά την άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Φράγκους το 1205μ.Χ. ο Γουλιέλμος ο Σαμπλίττης και ο Γοδεφρίδος ο Βιλλαρδουίνος, αποφάσισαν να κατακτήσουν τη Πελοπόννησο (Μορέα). Έφθασαν στη Πάτρα και μετά κατέλαβαν τη Βοστίτσα. Μετά τη κατάκτηση του μεγαλύτερου μέρους της Πελοποννήσου ο Γουλιέλμος ανακηρύχτηκε Πρίγκιπας της Αχαΐας. Μετά τον θάνατο του ο Γοδεφρίδος ο Βιλλαρδουίνος χώρισε τη Πελοπόννησο σε 12 βαρονίες. Μία από αυτές ήταν και η Βαρονία της Βοστίτσας. Το 1363 η βαρονία της Βοστίτσας πωλείται στον Νέριο Ατζιαγιώλη, το 1381μ.Χ. καταλαμβάνεται από τον Ναβαρρικό στρατό (Ναβαρρική εταιρεία), και το 1394μ.Χ. δίνεται προίκα στην Κάρολο Τόκκο δούκα της Λευκάδας και της Κεφαλονιάς, από το Νέριον Ατζιαγιώλη. Οι Βενετοί δεν μπόρεσαν παρ ότι επεχείρησαν να καταλάβουν τη Βοστίτσα, έτσι αυτή περιέρχεται στον Θεόδωρο Παλαιολόγο, δεσπότη του Μυστρά το 1422μ.Χ. Το 1443μ.Χ. ο Κωνσταντίνος Παλαιολόγος γίνεται κύριος του μεγαλύτερου μέρους της Πελοποννήσου. Τότε διοικητής της Βοστίτσας ήταν ο Κωνσταντίνος Καντακουζηνός που νίκησε τους Τούρκους στην Νέα Πάτρα, και κυρίευσε πολλές πόλεις της Λοκρίδας και Δωρίδας. Τότε το Αίγιο απετέλεσε "κεφαλάτικο", ιδρύθηκε και η Ιερά Μονή του Αρχαγγέλου Μιχαήλ (Ταξιαρχών). Όταν ο Κωνσταντίνος Παλαιολόγος επιχείρησε να καταλάβει την Αθήνα ο Δούκας της Νέριος Β' εκκάλεσε σε βοήθεια τον Σουλτάνο. Ο μευλέρμπεης της Ρούμελης Τουραχάν, έφθασε στα τείχη του Ισθμού, και τα κατέλαβε, προχώρησε κατά μήκος της παραλίας του Κορινθιακού και έφθασε στη Βοστίτσα, την οποία κατέλαβε και πυρπόλησε. Η τελευταία μάχη δόθηκε στο γειτονικό Σαλμενίκο, που θεωρείτο οχυρό της Βοστίτσας, υπό τον Κωνσταντίνο Γραίζα Παλαιολόγο. Μετά την άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Τούρκους (1453μ.Χ.), ο δεσπότης του Μοριά Θωμάς Παλαιολόγος, συνθηκολόγησε, αφού παρέδωσε στον Μωάμεθ Β' τη Πάτρα, τη Βοστίτσα, και τα Καλάβρυτα, και υποχρεώθηκε να πληρώνει φόρο. Το 1684μ.Χ. οι Βενετοί νίκησαν επανειλημμένα τους Τούρκους και με τη Συνθήκη στο Κάρλοβιτς (1689μ.Χ.), έγιναν κύριοι της Πελοποννήσου. Ο πληθυσμός όμως ήταν αποδεκατισμένος από την πανούκλα και τους Τούρκους, έτσι το 1691μ.Χ. χιλιάδες Ρουμελιώτες, με παραίνεση των Βενετών, μετακινήθηκαν στις επαρχίες της Πάτρας, της Βοστίτσας, και των Καλαβρύτων. Οι Βενετοί συνέστησαν στις διάφορες επαρχίες επισκοπές με αρχιεπισκοπή στη Κόρινθο, και με το Λατινικό δόγμα. Το 1718μ.Χ. οι Τούρκοι μετά από πόλεμο, και αφού κυρίευσαν τα περισσότερα φρούρια της Πελοποννήσου, έγιναν κύριοι αυτής με τη Συνθήκη του Πασσάροβιτς.

Το Αίγιο στην επανάσταση.
Το Αίγιον στην επανάσταση. Στα Ορλοφικά η επαρχεία της Βοστίτσας πρόθυμα συμμετείχε. Ο Παλαιών Πατρών Παρθένιος, σε συνεννόηση με τον Ορλόφ, ύψωσε τη σημαία της ελευθερίας στη Βοστίτσα. Μετά την αποτυχία της εξέγερσης οι Τούρκοι, επειδή φοβούνταν άλλη εξέγερση, απέστειλαν στη Πελοπόννησο κατά κύματα 60.000 Αλβανούς. Οι κάτοικοι της Βοστίτσας εγκατέλειψαν τη πόλη, και πήγαν στα βουνά. Οι καταφυγόντες βοστιτσάνοι στην Ιερή Μονή Ταξιαρχών, κατεσφάγισαν από τους Τουρκαλβανούς. Κατά τους χρόνους εκείνους έδρασαν οι "Κλέφτες" αγωνιστές Ζαχαριάς, Καράμπελας, Κωνσταντίνος Γκόφας, Γραννάκης εκ Βοστίτσας, και άλλοι. Από το 1778μ.Χ. αναφέρεται προεστός της Βοστίτσας ο Σωτηράκης Λόντος. Ανεδείχθη άρχοντας όλης της Πελοποννήσου το 1789μ.Χ. αλλά τελικά αποκεφαλίστηκε από τους Τούρκους. Άρχισε η καλλιέργεια της περίφημης "σταφίδας Βοστίτσας" και του Τετράγκαθου, και άρχισε η εκμετάλλευση των αλυκών, και αναπτύσσεται το διεθνές εμπόριο, ενώ η Φιλική Εταιρία βρίσκει πλούσιο έδαφος. Το 1820μ.Χ. φτάνει στη Βοστίτσα σαν απόστολος της Φιλικής Εταιρείας ο Αρχιμανδρίτης Γρηγόριος Δικαίος (Παπαφλέσσας), αντιπρόσωπος του Αλέξανδρου Υψηλάντη. Τότε η Βοστίτσα γίνεται κέντρο επαναστατικών διεργασιών, με αποκορύφωμα τη λεγόμενη "Μυστική συνέλευση της Βοστίτσας" 26 - 30 Ιανουαρίου του 1821μ.Χ. Μετά από αυτό Ο Ανδρέας Λόντος μεταβαίνει στη Πάτρα, όπου τις 25 Μαρτίου, μαζί με άλλους προκρίτους της Αχαΐας, κηρύσσει την έναρξη της επανάστασης, με τον Παλαιών Πατρών Γερμανό. Οι Αιγιότες με τον προεστό Δημ. Μελετόπουλο κα άλλους προκρίτους υψώνουν τη σημαία της επανάστασης τις 26 Μαρτίου, χωρίς καμία αντίδραση, αφού οι Τούρκοι είχαν φύγει. Το φρούριο της Πάτρας ήταν πολιορκημένο, προς βοήθεια των Τούρκων φθάνει ο Γιουσούφ Πασάς. Αφού πέρασε το Μεσολόγγι, αποβιβάστηκε στο Ρίο, και διέλυσε τους λίγους Βοστιτσιανούς που ήσαν εκεί με τον Δημ. Ροδόπουλο, προχώρησε στη Πάτρα και διασκόρπισε τους ενόπλους υπό τον Ανδρέα Λόντο και Ανδρέα Ζαίμη, και διέλυσε τη πολιορκία τις 3 Απριλίου 1821. Μετά από αυτά ο Χουρσίτ πασάς Βαλής του Μοριά στέλνει στρατό στη Πελοπόννησο, με τον Κεχαγιάμπεη, για να προστατέψει την οικογένειά του και τους θησαυρούς του στη Τρίπολη. Ο Κεχαγιάμπεης αφού αποβιβάστηκε στη Πάτρα τις 6 Απριλίου, προχώρησε προς τη Βοστίτσα. Οι κάτοικοι της Βοστίτσας είχαν εγκαταλείψει τη πόλη και καταφύγει στα βουνά. Οι τούρκοι προσκάλεσαν τους κατοίκους σε υποταγή, και επειδή αυτοί δεν υπάκουσαν, έκαψαν τη πόλη και λεηλάτησαν όλη την επαρχεία, συλλαμβάνοντας πολλούς αιχμαλώτους. Ο Ανδρέας Ζαίμης με λίγους Καλαβρυτινούς κατέλαβε το χωριό Βόβοδα, για να εμποδίσει την εισβολή των Τούρκων στα Καλάβρυτα. Πράγματι κατόρθωσε να αποκρούσει 500 Αλβανούς που στάλθηκαν από τον Κεχαγιάμπεη. Τις 7 Σεπτεμβρίου ο Τουρκικός στόλος υπό τον Καρά Αλή, πέρασε από τη Βοστίτσα και απέπλευσε για το Γαλαξίδι προκαλώντας λίγες μόνο καταστροφές. Από το 1821 ως το 1828 οι Βοστιτσάνοι στρέφονται προς το φρούριο της Πάτρας, που ποτέ δεν καταλήφθηκε, μέχρι το τέλος της επανάστασης. Ταυτόχρονα πολλοί Αιγιώτες πήραν μέρος σε διάφορες επιχειρήσεις στη ανατολική και δυτική Ελλάδα με τους στρατηγούς τους Ανδρέα Λόντο, και Δημήτριο Μελετόπουλο. Ο Ανδρέας Λόντος, όταν η πρώτη πολιορκία του Μεσολογγίου διαλύθηκε το 1822, όπου συμμετείχε, πληροφορήθηκε ότι τα υπόλοιπα στρατεύματα του Δράμαλη, βάδιζαν παραλιακά προς τη Βοστίτσα, έσπευσε με άλλους οπλαρχηγούς, (Ανδρέα Ζαΐμη, Δημ. Μελετόπουλο, Πετμεζαίους, κ.α.) στα στενά της Ακράτας στη θέση Πριόνι, στον Πλάτανο. Στη στενή αυτή παραλιακή τοποθεσία κύλησαν βράχους και απέκλεισαν τα λείψανα της στρατιάς του Δράμαλη, που ανέρχονταν σε τέσσερις χιλιάδες. Ο Γιουσούφ Πασάς από την Πάτρα έστειλε τέσσερα πλοία για να παραλάβουν τους επιζήσαντες Τούρκους, αλλά οι περισσότεροι είχαν φονευθεί από τους Έλληνες ή πεθάνει από την πείνα. Υπό τον Γιωργομωραΐτη καπετάνιο από την Κουνινά, οι Βοστιτσάνοι προβάλουν ηρωική αντίσταση κατά των Τουρκαλβανών στον Άγιο Ιωάννη τον Τσετσεβό, και υπό τον Δημήτριο Μελετόπουλο, λαμβάνουν μέρος στη τελευταία μάχη κατά του Ιμπραήμ το 1827, στην Καυκαρία.

Το Αίγιο μέχρι σήμερα.
Το Αίγιον μέχρι σήμερα. Μετά την απελευθέρωση δεσπόζουν οι οικογένειες των προκρίτων Λόντου, Μελετοπούλου, Ορεινού, Χρυσανθόπουλου, και άλλων, που στέλνουν τα παιδιά τους στην Ευρώπη για σπουδές και που απετέλεσαν στηρίγματα του αναγεννηθέντος έθνους. Ο Λέων Μεσσηνέζης έγινε από τους πρώτους ιδρυτές της Εθνικής Τράπεζας. Ο Ιωάννης Καποδίστριας ευεργέτησε τη Βοστίτσα, όπου ίδρυσε το Πρωτοδικείο της Αχαΐας, με πρόεδρο τον περίφημο Νικόλαο Φλογαΐτη, η οικογένεια όμως Λόντου δεν διέκειτο φιλικά προς τον πρώτο κυβερνήτη μας. Στα χρόνια που ακολουθούν, ο Ανδρέας Λόντος πρωτοστατεί στην εγκαθίδρυση του συνταγματικού πολιτεύματος, ο Ιωάννης Μεσσηνέζης γίνεται Πρόεδρος της Βουλής και υπογράφει το Σύνταγμα του 1864. Αξιοσημείωτο γεγονός είναι η ανάδειξη δημάρχου Αιγίου του Ιταλού δημοκράτη γιατρού Ιννοκέντιου Ρωμανιώλη, και ξεχωριστή μορφή είναι ο Ανδρέας Μηχαλόπουλος, πρωτοπόρος συγγραφέας βιβλίου για τις σοσιαλιστικές θεωρίες, διετέλεσε Δήμαρχος Αιγίου και βουλευτής που έφερε στη Βουλή τα περίφημα "Λαυρεωτικά". Στο μεταξύ αναπτύσσεται η αστική τάξη και αναδεικνύονται οι οικογένειες κυρίως Παναγιωτόπουλου και Πολυχρονιάδη, που αναταγωνίζωνται για τη Δημαρχεία και τη Βουλή μέχρι το μεσοπόλεμο. Ο Ανδρέας Παναγιωτόπουλος, πρωτοπόρος και ανακαινιστής Υπουργός Παιδείας, ενώ ο καθηγητής Κωνσταντίνος Πολυχρονιάδης ήταν σύμβουλος του Ελευθερίου Βενιζέλου και ο Σπύρος Πολυχρονιάδης διαπρεπής πρέσβης. Ρυθμιστής της κοινωνικής και πολιτικής κατάστασης ήταν στο Αίγιο η σταφίδα και το εμπόριο της. Οι κυρίαρχες οικογένειες ήταν μεγαλοκτηματίες και σταφιδέμποροι, παράλληλα όμως από τον παρελθόντα αιώνα αρχίζουν σκληροί αγώνες, συλλαλητήρια, δίκες, που κορυφώνονται στο μεσοπόλεμο με νεκρούς. Ταυτόχρονα αρχίζει η βιομηχανοποίηση του Αιγίου, η μεγάλη Χαρτοποιία, η σαπουνοποιία, οι βιομηχανίες ξύλου και σιδηρών κατασκευών, οι βιομηχανίες γλυκών κ.λ.π. Εξάλλου το λιμάνι του Αιγίου παρουσιάζει μεγάλη κίνηση από τη φόρτωση σταφίδας και με τη συγκοινωνία με τα απέναντι χωριά της Ρούμελης. Φυσικό ήταν να αναπτυχθεί στο Αίγιο μεγάλη πολιτιστική και καλλιτεχνική κίνηση και να διορδανώνονται γιορτές, όπως τα ανθεστήρια και διασκεδάσεις. Η Παναγία Τρυπητή Αιγίου γίνεται ιερό πανελλήνιο προσκύνημα. Στο μεταξύ, ένας άλλος οικονομικός παρονομαστής εμφανίζεται: τα εσπεριδοειδή. Στην Ιταλογερμανική Κατοχή φουντώνει στο Αίγιο και στην Αιγιάλεια η Εθνική Αντίσταση, στη σπηλιά Σαφάκα, πιο πάνω από το Αίγιο, επαναλαμβάνεται η ιστορία και αποφασίζεται ο ένοπλος αγώνας στη περιοχή κατά των κατακτητών.